ALP (fosfataza alkaiczna)
Badanie ALP (fosfataza alkaiczna)
Fosfataza alkaliczna (ALP) to enzym, który występuje w wielu tkankach ciała. Jest obecna w wątrobie, kościach, nerkach, jelitach oraz łożysku u kobiet w ciąży. Najwyższym stężeniem ALP wyróżniają się wątroba i kości. Fosfataza zasadowa odgrywa kluczową rolę w metabolizmie fosforanów – rozkłada związki fosforu, ułatwiając ich wchłanianie i transport. ALP jest to ważny wskaźnik w diagnostyce funkcji wątroby i kości.
Na czym polega badanie ALP?
Badanie zazwyczaj nie wymaga specjalnego przygotowania, choć najczęściej lekarz zaleca unikanie jedzenia i picia przez kilka godzin przed pobraniem krwi (zwykle 6-8 h). Pielęgniarka lub technik laboratoryjny pobiera próbkę krwi z żyły, zazwyczaj z przedramienia. Próbka trafia do laboratorium, gdzie mierzy się poziom ALP. Wynik badania może dostarczyć informacji na temat stanu wątroby i kości oraz wskazać na ewentualne problemy związane z metabolizmem tych narządów.
Wskazania do wykonania badania ALP
Badanie ALP przeprowadza się w celu oceny stanu zdrowia wątroby, kości i innych narządów, w których ten enzym jest obecny. Typowe wskazania do wykonania testu obejmują:
- ocenę funkcji wątroby – diagnostyka i monitorowanie chorób, tj. zapalenie wątroby, marskość, niedrożność dróg żółciowych, cholestaza;
- ocenę stanu kości – diagnostyka i monitorowanie chorób kości, np. osteomalacja (rozmiękczenie kości związane z niedoborem witaminy D), choroba Pageta (zaburzenie procesu przebudowy kości), krzywica, przerzuty nowotworowe kości;
- kontrolę po leczeniu farmakologicznym, a dokładnie ocenę skutków przyjmowania leków hepatotoksycznych.
Wśród wskazań do wykonania oceny poziomu fosfatazy alkalicznej wymienia się również obecność objawów mogących sugerować problemy z wątrobą lub kośćmi. Do symptomów mogących stanowić podstawę do przeprowadzenia analizy zaliczają się m.in.: żółtaczka, ból w prawym podżebrzu, bóle kostne, złamania, czy deformacje.
Fosfataza alkaliczna – norma
Norma ALP wynosi zwykle od 30 do 120 U/l (jednostek na litr), choć zakres referencyjny może różnić się z zależności od laboratorium, w którym przeprowadzono analizę oraz wieku pacjenta. U dzieci i młodzieży poziom ALP zazwyczaj jest wyższy ze względu na aktywny wzrost kości.
ALP podwyższone może wskazywać na różne problemy, głównie związane z wątrobą, kośćmi lub przewodem żółciowym. Zbyt wysoki poziom ALP jest szczególnie charakterystyczny dla zaburzeń przepływu żółci, np. spowodowanych przez kamienie żółciowe lub nowotwory dróg żółciowych. Wzrost ALP może sugerować uszkodzenie wątroby lub zaawansowane stadium marskości wątroby. Podwyższone ALP może być związane z przerzutami nowotworów (np. rak prostaty, rak piersi) do kości. Również niedobór witaminy D i związane z tym zaburzenia mineralizacji kości prowadzą do wzrostu ALP. Warto dodać, że u kobiet w ciąży poziom ALP może być podwyższony, ponieważ łożysko produkuje ten enzym. Jest to jednak fizjologiczny (normalny) wzrost.
Niski poziom fosfatazy zasadowej jest rzadki, ale może być związany z niedoborem witamin i składników mineralnych, np. cynku lub witamin B6 i B12. Hipofosfatazja to rzadka choroba genetyczna charakteryzująca się zaburzeniem metabolizmu fosforanów, prowadząca do niskiego poziomu ALP i problemów z kośćmi.
W przypadku podwyższonego ALP konieczne mogą być dodatkowe badania, takie jak badanie bilirubiny, testy funkcji wątroby (ALT, AST), badania obrazowe (USG, tomografia komputerowa) lub markerów nowotworowych.